Jednym z największych wyzwań na rynku mieszkaniowym w Polsce jest tzw. luka czynszowa, która dotyka ponad jednej czwartej Polaków. Takie osoby zarabiają zbyt mało, aby wynająć mieszkanie na rynku komercyjnym, a jednocześnie mają zbyt wysokie dochody, by kwalifikować się do wsparcia państwowego.
Z raportu Habitat for Humanity wynika, że średnio Polacy przeznaczają niemal 18 proc. swoich dochodów na koszty mieszkaniowe, a 24 proc. z nich wydaje na ten cel ponad 40 proc. zarobków. W przypadku uchodźców z Ukrainy problem ten jest jeszcze bardziej dotkliwy – aż 47 proc. wydaje ponad 40 proc. swojego dochodu na opłacenie mieszkania.
Przez rządowe programy wzrosły ceny
W 2023 roku wprowadzenie rządowego programu Bezpieczny Kredyt 2 proc. wywołało znaczący wzrost cen nieruchomości i uczyniło Polskę liderem pod względem tempa wzrostu cen mieszkań w Unii Europejskiej. Wzrost był szczególnie odczuwalny w dużych miastach, gdzie ceny na rynku pierwotnym wzrosły w Warszawie o ponad 24 proc., a w takich miastach jak Gdańsk, Gdynia czy Kraków, o prawie 10 proc.
Oprócz programów wspierających kredyty hipoteczne kluczowe jest rozwijanie budownictwa społecznego, zwiększenie elastyczności podaży oraz reforma dodatków mieszkaniowych. Dopiero zintegrowane działania mogą skutecznie poprawić sytuację na rynku nieruchomości w Polsce.
Sytuacja mieszkaniowa często się pogarsza
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2021 roku, spośród niemal 13,5 miliona mieszkań o ustalonym właścicielu, aż 76,3 proc. z nich należało do osób fizycznych.
Z raportu ARC Rynek i Opinia dla fundacji Habitat for Humanity Poland z 2023 roku wynika, że 27 proc. Polaków uważa brak mieszkania lub złe warunki mieszkaniowe za jedno z najpoważniejszych wyzwań. Sytuacja nie poprawia się także w odczuciu osób mieszkających w Polsce, zarówno Polaków, jak i imigrantów z Ukrainy. Aż 23 proc. Polaków zauważyło pogorszenie swojej sytuacji mieszkaniowej w ostatnich dwóch latach.
Co robić?
Eksperci zgodnie twierdzą, że rozwiązanie problemów mieszkaniowych w Polsce wymaga wielopłaszczyznowych działań. Rządowe programy w typie Bezpieczny Kredyt 2 proc., mimo że pomagają części społeczeństwa, jednocześnie przyczyniają się do wzrostu cen nieruchomości, co pogłębia problemy mieszkaniowe innych.
Ważne jest, aby skupić się na rozwijaniu budownictwa społecznego oraz reformie dodatków mieszkaniowych, a także na tworzeniu elastycznego rynku mieszkań, który byłby w stanie odpowiedzieć na potrzeby różnych grup społecznych.
