W najnowszym raporcie Europejskiej Agencji Środowiskowej (EEA) wskazano, że Polska wypada wyjątkowo źle pod względem jakości powietrza. Spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie aż 21 znajduje się w naszym kraju.
Raport SmogLab, analizujący działania rządu Donalda Tuska w zakresie poprawy jakości powietrza, dowodzi, że choć zmiany idą w dobrym kierunku, efekty nadal są niezadowalające. Jednym z głównych winowajców pozostają „kopciuchy” – w Polsce wciąż działa około 2,5 miliona takich pieców.
Pieniądze idą jak woda
Czyste Powietrze, flagowy program wspierający termomodernizacje oraz wymianę przestarzałych pieców, boryka się z licznymi trudnościami. Jak wynika z raportu SmogLab, z 21 miliardów złotych przeznaczonych na lata do 2027 roku, już 80 proc. środków rozdysponowano. Brak planu finansowego na kolejne lata (2024–2030) grozi wstrzymaniem dalszego finansowania.
Beneficjenci programu wskazują na opóźnienia w procesie decyzyjnym – rekordziści czekają na odpowiedź nawet pół roku. Co więcej, maleje popularność pomp ciepła, które stanowiły co czwarty wybór wśród wnioskodawców w 2024 roku. Coraz częściej preferowane są kotły na biomasę.
Jak poprawić sytuację?
SmogLab sugeruje kilka inicjatyw, które mogłyby przyspieszyć poprawę jakości powietrza w Polsce. Kluczowym krokiem jest przeznaczenie większych środków z handlu uprawnieniami do emisji CO2 na rozwój odnawialnych źródeł energii. Niestety, jak wynika z raportu NIK-u, w ostatnich 10 latach Polska przeznaczyła na OZE jedynie 1,3 proc. z 94 miliardów złotych otrzymanych od Unii Europejskiej.
Eksperci podkreślają, że konieczne jest również zwiększenie dostępności dofinansowań dla nowoczesnych technologii grzewczych, takich jak pompy ciepła. Proponują wprowadzenie specjalnych taryf energetycznych, które zachęciłyby gospodarstwa domowe do rezygnacji z biomasy na rzecz bardziej ekologicznych rozwiązań.
Mimo trudności raport SmogLab zauważa także pewne sukcesy
Polska wsparła unijną dyrektywę AAQD, która zaostrza normy jakości powietrza. Przyjęto również rozporządzenia dotyczące nowych standardów jakości węgla oraz pelletu.
Rok 2024 był najcieplejszym w historii, według danych Copernicus Climate Change Service. Średnia temperatura globalna przekroczyła o 1,5°C poziomy sprzed ery przemysłowej.
