„Rota” Marii Konopnickiej, wiersz o silnym zabarwieniu patriotycznym, pozostaje jednym z najczęściej komentowanych dzieł literatury polskiej. Szczególne kontrowersje wywołuje fragment: „nie będzie Niemiec/Krzyżak pluł nam w twarz, ni dzieci nam germanił”, który budzi spory na tle historycznym i kulturowym.
Te słowa stały się przedmiotem licznych debat i podziałów społecznych, zwłaszcza w kontekście obecnych relacji polsko-niemieckich. Po raz kolejny temat ten rozgrzał media społecznościowe, gdy minister edukacji Barbara Nowacka odniosła się do dyskusji na temat zmienionej treści w szkolnym podręczniku.
Niemca zastąpiono Krzyżakiem
Nowa odsłona debaty pojawiła się, gdy Tomasz Kalinowski, dziennikarz telewizji Republika, opublikował na platformie X wpis, w którym zaznaczył, że jedno ze szkolnych wydawnictw zmieniło zapis „Roty”. Jak podał Kalinowski, w podręczniku zastąpiono słowo „Niemiec” wyrazem „Krzyżak”.
Jego wpis spotkał się z szerokim odzewem, a zarzuty trafiły również pod adresem Barbary Nowackiej, która rzekomo miała wpłynąć na ocenzurowanie treści „Roty” w duchu lewicowych przekonań. Kalinowski przywołał historyczny kontekst wiersza, przypominając, że Konopnicka stworzyła go w 1908 roku jako odpowiedź na germanizację Polaków pod zaborami.
Czy „Rota” została ocenzurowana?
Minister edukacji Barbara Nowacka, oskarżana o zmiany w treści „Roty”, wskazała jednak, że podręcznik, na który powoływał się Kalinowski, został dopuszczony do użytku w 2020 roku, kiedy odpowiedzialnym za edukację był Dariusz Piontkowski z PiS-u. Wydanie pt. „Oblicza epok” miało zostać zatwierdzone do druku jeszcze w maju tego samego roku.
Nowacka stwierdziła, że dąży do przywrócenia oryginalnego zapisu utworu i umieszczenia „Roty” na liście lektur obowiązkowych, by zapewnić zgodność z pierwotnym rękopisem autorki.
Dwie wersje
Istotnym aspektem jest fakt, że w rękopisach Marii Konopnickiej można znaleźć obie wersje frazy: zarówno „Niemiec”, jak i „Krzyżak”. Ten spór o odpowiedni zapis trwa od lat i wraca co jakiś czas w debatach publicznych, zwłaszcza że wersja „Niemiec” stała się znana w świadomości Polaków, m.in. dzięki muzyce Feliksa Nowowiejskiego.
Bez względu na wersję, jedno pozostaje pewne: „Rota” niesie silny antyniemiecki wydźwięk, będący symbolem sprzeciwu wobec germanizacji, która dotknęła Polaków na początku XX wieku.